Uyku ve deri sağlığı ilişkisi pek çok kültürde yüzyıllardır bilinen geleneksel olarak da yerleşmiş bir kavram olup “güzellik /gençlik uykusu” diye tanımlanmıştır . Düzenli ve kaliteli bir uykunun cilt sağlığı üzerine olumlu etkileri yapılan bilimsel çalışmalarla da kanıtlanmış olup, her geçen gün yeni ve heyecan verici çalışmalar da bildirilmektedir.
Uyku, cilt sağlığının korunmasında kritik bir rol oynar. Yetersiz uyku, ciltteki onarım süreçlerini aksatarak yaşlanma belirtilerini hızlandırabilir, inflamasyonu artırabilir ve deri hastalıklarını kötüleştirebilir. Sirkadiyen ritmin bozulması çok çeşitli dermatolojik rahatsızlıklarla da ilişkilendirilmiştir.Ayrıca çalışmalar, ultraviyole yani güneş ışını maruziyetinin bir sonucu olarak DNA’sı hasar gören cilt hücrelerinin onarımının geceleri zirveye ulaştığını göstermiştir.
Uyku ve Cilt Sağlığı: Temel Mekanizmalar
- Cilt Onarımı ve Hücresel Yenilenme: Uyku sırasında vücut, cilt hücrelerini onarır ve yeniler. Derinin bariyer fonksiyonu, su kaybı ve elastikiyet gibi özellikleri, uyku süresine ve kalitesine bağlı olarak değişir. Yetersiz uyku, transepidermal su kaybını artırarak ciltte kuruluk ve matlık oluşumuna neden olabilir.
- Kollajen Üretimi ve Yaşlanma: Derinin elastikiyetini sağlayan kollajen üretimi, derin uyku sırasında artar. Yetersiz uyku, kollajen üretimini azaltarak ince çizgiler, kırışıklıklar ve sarkma gibi yaşlanma belirtilerini hızlandırabilir.
- İltihap ve Bağışıklık Sistemi: Uyku eksikliği, inflamatuarsitokinlerin salınımını artırarak ciltteki inflamasyonu tetikler. Bu durum, sedef, egzama ve akne gibi inflamatuar deri hastalıklarını kötüleştirebilir.
- Hormonlar ve Stres:Yetersiz uyku, stres hormonu olan kortizolün seviyesini yükseltir. Yüksek kortizol, ciltteki kolajen yapısını bozar ve inflamasyonu artırarak akne ve egzama gibi durumları kötüleştirebilir .
Uyku ve Deri Hastalıkları Arasındaki İlişki
- Atopik Dermatit ve Uyku :Atopik dermatit (AD), kaşıntı ve inflamasyonla karakterize bir hastalıktır. AD’li bireylerde uyku bozuklukları yaygındır , kaşıntı nedeniyle uykunun bölünmesi uyku kalitesinin düşmesine neden olurken uyku eksikliğideinflamasyonun artmasına, AD’nin alevlenmesine ve yaşam kalitesinin düşmesine neden olabilir.
- Sedef ve Uyku: Sedef hastalığı, ciltte pullanma ve inflamasyonla seyreden bir durumdur. Sedefli bireylerde uyku apnesi ve huzursuz bacak sendromu gibi uyku bozuklukları daha yaygındır. Bu uyku bozuklukları, sedefin şiddetini artırabilir ve tedavi sürecini zorlaştırabilir.
- Kronik Ürtiker ve Uyku: Kronik ürtiker, ciltte kaşıntılı döküntülerle karakterizedir. Bu durum, uyku kalitesini olumsuz etkileyebilir. Kaşıntı, gece uykusunu bölerek hastaların yaşam kalitesini düşürebilir.
- Kanser ve Uyku: Cilt, sirkadiyen ritmin düzenlenmesinde rol oynayan sirkadiyen saat genlerini içerir. Çok sayıda çalışma, sirkadiyen ritmi bozan uyku/uyanıklık döngülerindeki değişikliklerin kanser riskini artırdığını göstermiştir.Güneşten kaynaklanan DNA hasarına maruz kalan deri hücrelerinin onarımı dageceleri zirveye ulaşmaktadır.
Uyku Düzeninin Cilt Üzerindeki Etkileri
Cilt Renk Düzensizlikleri ve Morluklar: Yetersiz uyku, cilt renginin solmasına ve alt göz torbalarının belirginleşmesine neden olabilir. Bu durum, yorgun ve yaşlı bir görünüm yaratabilir.
Cilt Bariyer Fonksiyonu: Uykuda vücut ısısı artar, vücut terleme ile toksinlerini deriden atar; bu nedenle deriden su kaybı gece yüksek düzeydedir. Bunu dengelemek için cildin içeriden ve dışarıdan nemlendirilmesi gereklidir.Uyku eksikliği, cilt bariyer fonksiyonunu zayıflatır ve su kaybını artırır. Bu durum, ciltte kuruluk, hassasiyet ve tahrişe yol açabilir.
İnflamasyon- yangı: Yetersiz uyku, ciltteki inflamasyonu artırarak akne, egzama ve sedef gibi durumların alevlenmesine neden olabilir.
Uyku ve Cilt Sağlığını Desteklemek İçin Öneriler
Gece cilt bakım ürünlerinin kullanımı, cilt onarımını destekler.
Gece boyunca tüm metabolizma özellikle “dinlenme ve onarım sürecine” girerken, doğru bir bakım cildin de bu süreci en verimli şekilde kullanmasını sağlar.
Ayrıca yatmadan önce ılık duş veya banyo şeklinde “su bazlı pasif vücut ısıtma (PBH-WB) uygulaması, uykuya dalmayı kolaylaştıran ve uykuyu iyileştirmenin basit bir yolu olarak sıklıkla önerilmektedir.
Gece cilt bakımında temel adımlar şunlardır:
Cildi temizleme: Gece yatmadan önce makyaj ve gün boyunca biriken kirler ciltten temizlenmelidir. Temiz cilt, bakım ürünlerinin cilde daha etkili nüfuz etmesini sağlar.
Nemlendirme: Nemlendirici ürün kullanmak cildin nem dengesini korur ve cildin esnek ve genç görünmesini sağlar.
Anti-aging ürünler: Gece bakım rutininde kullanılan anti-aging ürünler içerdikleri aktif içerikler ile cilde destek olur ve cilt yaşlanmasıyla mücadeleye yardımcı olur. Özellikle retinoik asitli ürünler hem UV ışığında etkinliği azalabildiği hem de cildin güneşe karşı hassasiyetini artırdığı için gece kullanılmalıdır.
Tedavi edici ürünler: Hidrofilik ve lipofiliktopikal ilaçların cilt penetrasyonu yaklaşık 04:00’te (04:00) en yüksek seviyededir ve emilim gün ışığı saatlerinde yavaşlar. Topikal ilaçların etkinliğini ve emilimini etkileyebilecek bir diğer bileşen de ciltteki kan akış hızıdır. Cilt kan akış hızının ayrıca sirkadiyen ritimden etkilendiği ve gece arttığı gösterilmiştir. Vazodilatasyonile artan deri kan akımının, ilacın deriden geçişini ve dokulardan sistemik dolaşıma yayılmasını hızlandırdığı gösterilmiştir. Bu nedenle nemlendiriciler ve topikal steroidler gece saatlerinde kullanıldığında daha fazla fayda sağlayabilir.
